Λαθροθηρία

Ορισμός εγκλήματος / υποκατηγορίες

Η παράνομη μεταφορά, εναπόθεση, διάθεση στερεών αποβλήτων ανεξέλεγκτα στο περιβάλλον, η παράνομη ανάμειξη στερεών αποβλήτων με επικίνδυνα απόβλητα, η λειτουργία μονάδας διαχείρισης αποβλήτων χωρίς την απαιτούμενη άδεια ή με υπέρβαση αυτής.

Στερεά: Κάθε ουσία ή αντικείμενο που υπάγεται στον ΕΚΑ. Δεν υπάγονται τα απόβλητα εκείνα του καταλόγου που επισημαίνονται με αστερίσκο και τα οποία χαρακτηρίζονται ως εν δυνάμει επικίνδυνα απόβλητα. Για παράδειγμα στερεά είναι τα δημοτικά απόβλητα (οικιακά ή απόβλητα από εμπορικές δραστηριότητες όπως γυαλιά, χαρτιά, υφάσματα), προϊόντα εκσκαφής-μπάζα, αγροτικά-ζωικά απόβλητα (όπως απόβλητα από την κατεργασία φρούτων, ιστών ζώων) κ.τ.λ. Η συλλογή και μεταφορά των στερεών αποβλήτων γίνεται από τον οικείο Δήμο (δεν απαιτείται άδεια, αλλά εγγραφή στο ΗΜΑ και ασφαλιστική κάλυψη), ενώ η προσωρινή αποθήκευση, μεταφόρτωση, αξιοποίηση και διάθεσή τους γίνεται από τον ΦοΔΣΑ που έχει λάβει έγκριση περιβαλλοντικών όρων. Αν τα στερεά απόβλητα λόγω της σύνθεσης, του είδους κ.τ.λ., δεν επιτρέπουν την πραγματοποίηση των εργασιών διαχείρισης, την ευθύνη διαχείρισής τους έχει ο κύριος, νομέας ή κάτοχος του χώρου απ' όπου προέρχονται τα απόβλητα.

Επικίνδυνα απόβλητα: Εμφανίζουν μία ή περισσότερες από τις επικίνδυνες ιδιότητες που αναφέρονται στο Παράρτημα III του Ν. 4042/2012 (για παράδειγμα είναι εύφλεκτα, καρκινογόνα, τοξικά κ.τ.λ.). Στο Παράρτημα της ΥΑ 13588/2006 υπάρχει ο ΕΚΑ. Στα κεφάλαια 1-20 προσδιορίζεται η πηγή που παράγει το απόβλητο. Ο κατάλογος αυτός είναι δεσμευτικός όσον αφορά στον προσδιορισμό των αποβλήτων που πρέπει να θεωρούνται επικίνδυνα απόβλητα (άρ.13, παρ. 5 Ν. 4042/2012). Για παράδειγμα, μπαταρίες και συσσωρευτές, απορρυπαντικά που περιέχουν επικίνδυνες ουσίες, απορριπτόμενος ηλεκτρικός και ηλεκτρονικός εξοπλισμός που περιέχει υδράργυρο, οχήματα στο τέλος του κύκλου ζωής τους, υλικά που περιέχουν αμίαντο κ.τ.λ. είναι επικίνδυνα απόβλητα.

Βασικές αρχές

• Απαγορεύεται η εγκατάλειψη, η απόρριψη και η ανεξέλεγκτη διαχείριση των αποβλήτων.
• Όλες οι επιχειρήσεις που παράγουν ή πραγματοποιούν εργασίες επεξεργασίας αποβλήτων ή συλλέγουν και μεταφέρουν απόβλητα σε επαγγελματική βάση και οι ΟΤΑ Α' βαθμού υποχρεούνται να εγγράφονται στο ΗΜΑ.• Η υποβολή προς την οικεία ΔΟΥ δήλωσης διακοπής δραστηριότητας δεν αποκλείει καθ' εαυτό τη συνέχιση, στην πραγματικότητα, μιας παράνομης δραστηριότητας.
• Για τα στερεά απόβλητα με κωδικούς: «17 01 07 – μείγμα σκυροδέματος, τούβλων, πλακακίων και κεραμικών», «17 02 01 – ξύλο», «17 05 06 – μπάζα εκσκαφών», δεν μπορεί ο κάτοχός τους να επικαλεστεί ότι θέλει αυτά να παραμείνουν στο έδαφος της ιδιοκτησίας του και ότι έχει λάβει οικοδομική άδεια από την Πολεοδομία για να χτίσει οικία. Αυτά τα υλικά ρυπαίνουν το έδαφος, δεν είναι απλά αδρανή υλικά.
• Νόμιμα αποφασίζεται η προσωρινή διακοπή λειτουργίας μιας εγκατάστασης όταν έχει υποβληθεί απλώς αίτηση για τη λήψη της απαιτούμενης άδειας.
• Η υποβάθμιση τεκμαίρεται όταν δεν έχουν χορηγηθεί οι απαιτούμενες άδειες.
• Η καθυστέρηση στην προέγκριση της δημοπρατήσεως έργων διαχείρισης αποβλήτων εκ μέρους της Περιφέρειας (όπως βιολογικού καθαρισμού, ΧΥΤΑ κ.τ.λ.) δεν αποκλείει την ευθύνη του Δήμου για την ανεξέλεγκτη απόθεση στο περιβάλλον στερεών αποβλήτων και λυμάτων. Ο Δήμος οφείλει μέχρι την έγκριση και ολοκλήρωση των διάφορων έργων να μεριμνήσει για την εξεύρεση τρόπων αποθέσεως των αποβλήτων, που να μην ρυπαίνουν και να μην υποβαθμίζουν το περιβάλλον.

Συχνότερες παραβάσεις

• Όχημα του Δήμου καταλαμβάνεται να διαθέτει στερεά απόβλητα στην κοίτη ποταμού.
• Χώρος υγειονομικής ταφής χωρίς ΑΕΠΟ και χωρίς λειτουργία μονάδας βιολογικού καθαρισμού για την επεξεργασία των στραγγισμάτων.
• Χώρος υγειονομικής ταφής όπου οι αποθέσεις αποβλήτων έχουν υπερβεί τη χωρητικότητα των κυψελών, δεν υπάρχει σύστημα συλλογής στραγγισμάτων, αυτά ρέουν στο δρόμο και στο ρέμα, και άγρια ζώα βρίσκονται νεκρά στα πρανή του ρέματος.
• Χώρος αποκομιδής και μεταφόρτωσης απορριμμάτων (ΣΜΑ) χωρίς ΑΕΠΟ.
• Ανεξέλεγκτη απόρριψη οικιακών στερεών αποβλήτων σε ρέματα και πρανή δρόμων.

Συχνές ερωτήσεις

Είναι υποχρεωτική η καταγραφή συμβάντος και η διενέργεια έρευνας έπειτα από ανώνυμη τηλεφωνική καταγγελία για απόρριψη αποβλήτων (στερεών/υγρών);

Ναι.

Ποιες υπηρεσίες νομιμοποιούνται για έλεγχο σε όχημα που μεταφέρει πιθανά στερεά απόβλητα;

Ο ειδικός ή γενικός προανακριτικός υπάλληλος, ύστερα από βάσιμη καταγγελία ή ισχυρές υπόνοιες, μπορεί να ενεργεί έρευνα σε μεταφορικό μέσο για την ανεύρεση αποβλήτων. Μπορεί επίσης, αφού ειδοποιήσει έστω και τηλεφωνικά τον αρμόδιο Εισαγγελέα Πλημμελειοδικών, να εμφανίζεται ενδιαφερόμενος για τη συλλογή, μεταφορά, αποθήκευση, διάθεση και αξιοποίηση και γενικά τη διαχείριση αποβλήτων με σκοπό την αποκάλυψη ή σύλληψη προσώπου που διαπράττει έγκλημα από τα αναφερόμενα στο άρθρο 28 του Ν. 1650/1986.

Τι ισχύει για την υγειονομική ταφή αποβλήτων;

Υπάρχουν τρεις κατηγορίες ΧΥΤ (επικίνδυνων αποβλήτων, μη επικίνδυνων αποβλήτων και αδρανών αποβλήτων). Πραγματοποιείται διάθεση μόνο αποβλήτων που έχουν υποστεί επεξεργασία. Κάποια απόβλητα δεν γίνονται αποδεκτά από τους υπόχρεους φορείς λειτουργίας των ΧΥΤΑ (για παράδειγμα τα υγρά απόβλητα, ή απόβλητα τα οποία εκπέμπουν ενοχλητικές οσμές στους εργαζομένους στο ΧΥΤΑ και στους περιοίκους). Η άδεια λειτουργίας ΧΥΤΑ εκδίδεται από τη Διεύθυνση Περιβάλλοντος και Χωρικού Σχεδιασμού της οικείας Περιφέρειας.

Ο φορέας διαχείρισης/λειτουργίας πρέπει να διαθέτει εγγύηση και να υποβάλλει έκθεση, τουλάχιστον κάθε χρόνο, στην Περιφέρεια σχετικά με τους τύπους και τις ποσότητες των διατεθέντων αποβλήτων. Επίσης, όταν απόβλητα δεν πληρούν τα κριτήρια αποδοχής σε έναν χώρο υγειονομικής ταφής, ο φορέας πρέπει να ενημερώσει αμέσως την αρμόδια αρχή. Ο πυθμένας και τα πρανή του ΧΥΤΑ πρέπει να συνίστανται από στρώμα γεωλογικού υλικού το οποίο θα πληροί απαιτήσεις υδροπερατότητας και πάχους.

Επιπλέον του στρώματος γεωλογικού φραγμού θα πρέπει να προστίθεται ένα σύστημα συλλογής των στραγγισμάτων και στεγανοποίησης, ώστε να εξασφαλισθεί η ελάχιστη συγκέντρωση στραγγισμάτων στον πυθμένα του ΧΥΤΑ. Επίσης, ο ΧΥΤΑ πρέπει να είναι εξοπλισμένος κατά τρόπον ώστε οι ρύποι που προέρχονται από αυτόν να μην διασκορπίζονται στους δρόμους και στον γύρω χώρο.

Ποιες άδειες εκδίδονται για την ασφαλή διάθεση ή διαχείριση αποβλήτων;

Για την επεξεργασία αποβλήτων απαιτείται ΑΕΠΟ και άδεια λειτουργίας. Για αποθήκευση, επεξεργασία και άλλες εργασίες αξιοποίησης ή/και διάθεσης επικίνδυνων αποβλήτων απαιτείται ΑΕΠΟ. Για συλλογή και μεταφορά επικίνδυνων αποβλήτων απαιτείται άδεια συλλογής και μεταφοράς επικίνδυνων αποβλήτων.

Αν τα απόβλητα προέρχονται από πολλές Αποκεντρωμένες Διοικήσεις: άδεια με απόφαση του Προϊσταμένου της Διεύθυνσης Διαχείρισης Αποβλήτων της Γενικής Γραμματείας Συντονισμού Διαχείρισης Αποβλήτων του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας.

Αν η συλλογή και μεταφορά πραγματοποιείται εντός των γεωγραφικών ορίων μιας Αποκεντρωμένης Διοίκησης: άδεια με απόφαση του Προϊσταμένου της αρμόδιας Διεύθυνσης της οικείας Αποκεντρωμένης Διοίκησης (άρ. 85 Ν. 4685/2020).

Μπορεί ο παραγωγός επικίνδυνων αποβλήτων να τα αποθηκεύει στον χώρο του;

Ναι, αλλά γι' αυτό απαιτείται ΑΕΠΟ. Η τελευταία δεν απαιτείται σε εγκαταστάσεις οι οποίες αποθηκεύουν (προσωρινή αποθήκευση), επεξεργάζονται, αξιοποιούν ή/και διαθέτουν οι ίδιες τα επικίνδυνα απόβλητά τους στους χώρους παραγωγής των αποβλήτων ή τα αποθηκεύουν/επεξεργάζονται/αξιοποιούν κατά την παραγωγική τους διαδικασία. Οι όροι για την πραγματοποίηση των εργασιών σ' αυτές τις περιπτώσεις περιλαμβάνονται στην ΑΕΠΟ που χορηγείται για τη λειτουργία των εν λόγω εγκαταστάσεων ή δραστηριοτήτων.

Υπάρχει υποχρέωση του παραγωγού ή του φορέα διαχείρισης επικίνδυνων αποβλήτων να κοινοποιήσει ενδεχόμενη ή τετελεσμένη ρύπανση κατά τη λειτουργία της εγκατάστασής του;

Ο παραγωγός και ο φορέας διαχείρισης πρέπει να τηρούν μητρώο σχετικά με τα επικίνδυνα απόβλητα (ποσότητες, κατηγορίες, κ.τ.λ.), να καταχωρίζονται στο ΗΜΑ και να ενημερώνουν αμελλητί τη Διεύθυνση Περιβάλλοντος της Περιφέρειας και την Αρχή για την έκδοση της ΑΕΠΟ, όταν διαπιστώνουν σημαντικές επιπτώσεις στο περιβάλλον και τη δημόσια υγεία κατά τη λειτουργία της εκμετάλλευσης.

Υπάρχει υποχρέωση ασφαλιστικής κάλυψης των έργων και δραστηριοτήτων διάθεσης ή διαχείρισης αποβλήτων;

Ναι, απαιτείται ασφαλιστήριο συμβόλαιο (η ασφαλιστική κάλυψη αφορά τρίτους και την επαναφορά του περιβάλλοντος στην πρότερη κατάσταση σε περίπτωση ζημίας). Επί αδυναμίας ασφαλιστικής κάλυψης, πρέπει να υπάρχει τουλάχιστον ισόποση εγγυητική επιστολή υπέρ του Δημοσίου.

Έλεγχος

• Ελέγχουμε προσεκτικά πού βρίσκονται ΧΑΔΑ. Σε επαρχιακές αγροτικές περιοχές τα στερεά απορρίμματα διατίθενται παράνομα σε φυσικές εδαφικές κοιλότητες, παλιά λατομεία, ρέματα, χωρίς καμία επεξεργασία.
• Όταν εντοπίζονται απόβλητα, θα πρέπει να ελέγχονται και τα ακόλουθα:
• Ποιο είναι το νομικό καθεστώς του συγκεκριμένου χώρου; (ΖΟΕ, δασική έκταση, προστατευόμενη περιοχή.)
• Ποιες είναι οι χρήσεις γης του χώρου; (Υπάρχουν ελάχιστες αποστάσεις από οικισμούς, αρχαιολογικούς χώρους;)
• Ποιες διατάξεις διέπουν τη συγκεκριμέ- νη δραστηριότητα (είναι ΧΥΤΑ, ΣΜΑ, κ.τ.λ.), χρειάζεται άδεια, υπάρχει άδεια, τι προβλέπει;

Δίωξη – επιβολή κυρώσεων

ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ

• Άρ. 30 Ν. 1650/1986.

ΠΟΙΝΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ

• Άρ. 3 και 37 Ν. 4042/2012.

ΔΙΕΥΡΥΜΕΝΗ ΔΙΩΞΗ (ενδεχόμενα άλλα προσβαλλόμενα αγαθά)

• Άρ. 19 ΥΑ 29407/2002 (υγειονομική ταφή).
• Άρ.17 ΥΑ 13588/2006 (επικίνδυνα).
• Άρ. 21 Ν. 4014/2011. • Άρ. 119 Ν. 1892/1990 (απαγόρευση ρίψεως υλικών ή απορριμμάτων σε δάση και δασικές εκτάσεις).
• Άρ. 13, 14 Ν. 3199/2003 (ρύπανση υδάτων).
• Άρ. 21 του Ν. 3983/2011 (υποβάθμιση του θαλάσσιου περιβάλλοντος)