Μεταβολή αιγιαλού

Ο αιγιαλός, η παραλία, η όχθη και η παρόχθια ζώνη ανήκουν στο κράτος και αποτελούν κοινόχρηστο αγαθό (δικαίωμα πρόσβασης και χρήσης κάθε πολίτη). Αιγιαλός είναι η ζώνη της ξηράς που βρέχεται από τη θάλασσα, από τις μεγαλύτερες και συνήθεις αναβάσεις των κυμάτων της.

Σύμφωνα με τα δεδομένα η αυθαίρετη μεταβολή του αιγιαλού/παραλίας αποτελεί ένα από τα τέσσερα πρώτα συχνότερα διωκόμενα εγκλήματα. Μάλιστα, η αυθαίρετη επέμβαση στον αιγιαλό πολλές φορές μπορεί να καταστρέψει οικοτόπους, όπως οι παράκτιες αμμοθίνες με είδη άρκευθων, αλλά και να επηρεάσει αρνητικά είδη άγριων ζώων, όπως π.χ. τις θαλάσσιες χελώνες (Caretta caretta) που βγαίνουν τη θερινή περίοδο στις παραλίες για να γεννήσουν τα αυγά τους.

Σε αρκετές δε από αυτές τις παραβάσεις, έμμεσα μπορεί να εμπλέκεται και η Τοπική Αυτοδιοίκηση, η οποία ανέχεται τις παράνομες
ενέργειες των ιδιωτών. Τα αμμοθινικά συστήματα είναι μια μεταβατική περιοχή μεταξύ της θάλασσας και της χέρσου, τα οποία λειτουργούν ως φυσικά φράγματα που προστατεύουν την ενδοχώρα από διάφορα φυσικά φαινόμενα, όπως ο άνεμος, οι παλίρροιες, η διάβρωση, η εισαγωγή αλμυρών νερών στα υπόγεια γλυκά ύδατα κ.ά. Παράκτιες αμμοθίνες με είδη άρκευθων (Juniperus sp., περισσότερο γνωστοί ως κέδροι) ανήκουν στην κατηγορία των "οικοτόπων προτεραιότητας", που σημαίνει ότι διατρέχουν κίνδυνο εξαφάνισης και τα κράτη-μέλη της ΕΕ φέρουν ιδιαίτερη ευθύνη για την διατήρησή τους.

Ορισμός εγκλήματος

Η έννοια της αυθαίρετης μεταβολής του αιγιαλού δίνεται στο άρθρο 29 του Νόμου 2971/2001 «Αιγιαλός, Παραλία, και άλλες διατάξεις» (ΦΕΚ Α΄285) και στοιχειοθετείται όταν κάποιος επιφέρει στον αιγιαλό χωρίς άδεια ή με υπέρβαση αυτής οποιαδήποτε μεταβολή με την κατασκευή, τροποποίηση ή καταστροφή έργων ή του εδάφους ή του πυθμένα με τη λήψη χώματος, λίθων ή άμμου ή με οποιονδήποτε άλλον τρόπο, ανεξάρτητα εαν με τον τρόπο αυτόν επήλθε ζημιά σε οποιονδήποτε.

Βασικές αρχές

Απαγορεύεται επί των αμμοθινών οποιαδήποτε διάνοιξη δρόμου για πρόσβαση στις παραλίες, οποιαδήποτε νέα διαμόρφωση χώρου στάθμευσης οχημάτων των επισκεπτών, και η αλλαγή του τοπογραφικού αναγλύφου (η ισοπέδωση των χαμηλών θινών) (άρ.13, παρ.4β Ν. 3937/2011).
Τα πάσης φύσεως αυθαίρετα κτίσματα και γενικά τα κατασκευάσματα (π.χ. ξύλινα, μπετόν, μεταλλικά) που ανεγείρονται εν μέρει ή εξ ολοκλήρου μέσα στον αιγιαλό ή στη θάλασσα κατεδαφίζονται υποχρεωτικά, ανεξάρτητα από τον χρόνο ανέγερσής τους ή τη χρήση τους.
Για την αυθαίρετη μεταβολή του αιγιαλού δεν απαιτείται ο προηγούμενος καθορισμός του αιγιαλού, διότι η ιδιότητα του αιγιαλού υπάρχει με βάση τα φυσικά δεδομένα, δηλαδή από τις μέγιστες, πλην συνήθεις αναβάσεις των κυμάτων (απόφαση ΑΠ 1085/2017).
To ίδιο ισχύει και για το μέτρο της κατεδάφισης κτισμάτων που έχουν αναγερθεί χωρίς την προβλεπόμενη από τη νομοθεσία περί αιγιαλού διοικητική άδεια. Η κατεδάφιση επιβάλλεται οποτεδήποτε και αν έχει λάβει χώρα η ανέγερσή τους, ακόμη, δηλαδή, και πριν την οριοθέτηση του αιγιαλού με διοικητική πράξη, αφού ο αιγιαλός δεν δημιουργείται με σχετική πράξη της Πολιτείας (απόφαση ΣτΕ 103/2015).
Για την πραγμάτωση του άρθρου 23 του Ν. 1539/1938 απαιτείται: α) αυθαίρετη κατάληψη δημόσιου κτήματος, β) το κτήμα να τελεί υπό την αναμφισβήτητη κατοχή του Δημοσίου, και γ) η κατάληψη να έγινε εν γνώσει του δράστη, αρκούντος και του ενδεχόμενου δόλου, ότι πρόκειται για δημόσιο κτήμα και ότι τούτο ανήκει στην αναμφισβήτητη κατοχή του Δημοσίου.
Τα εγκλήματα των άρθρων 29 παρ. 1 του Ν. 2971/2001, 23 παρ. 1 του Αναγκαστικού Νόμου 1539/1938 και 17 παρ. 8 του Ν. 1337/1983 συρρέουν αληθώς, ενόψει της ετερότητας των προσβαλλόμενων έννομων αγαθών (απόφαση ΑΠ 815/2017).

Συχνότερες παραβάσεις

Τραπεζοκαθίσματα πάνω σε σταθερό δάπεδο και κάτω από ξύλινες πέργκολες.
Καταστροφή αμμοθινών με μηχανοκίνητα μέσα για την τροποποίηση αναγλύφου προκειμένου να διευκολυνθεί επιχείρηση εστίασης επί του αιγιαλού εντός περιοχής NATURA 2000. • Δημιουργία σταθερού δαπέδου επί του αιγιαλού για σχηματισμό εξέδρας.
Διαμόρφωση περιβάλλοντος χώρου με κατασκευές από τσιμέντο για φύτευση φυτών.
Δημιουργία παράνομων δρόμων, γηπέδων, ασφαλτόστρωση της παραλίας. • Κίνηση τροχοφόρων εκτός δρόμων, στάθμευση τροχόσπιτων/οχημάτων.
Παράνομη απόθεση απορριμάτων. Παροχέτευση λυμάτων στον αιγιαλό/ θάλασσα από παρακείμενες επιχειρήσεις/ οικίες ή άλλες δραστηριότητες.

Συχνές ερωτήσεις

Ποιες κατασκευές – χρήσεις επιτρέπονται κατ΄ εξαίρεση στον αιγιαλό; (άρ. 12 Ν. 2971/2001)

Αυτές που εξυπηρετούν την αναψυχή του κοινού, υπό δύο προϋποθέσεις: α) δεν εμποδίζουν την πρόσβαση του κοινού, και β) δεν αλλοιώνουν τη φυσική μορφή του αιγιαλού. Ενδεικτικές δραστηριότητες που επιτρέπονται μετά από παραχώρηση από τον Υπουργό Οικονομικών ή από την οικεία Δημοτική Αρχή είναι η τοποθέτηση ομπρελών, ξαπλωστρών, τραπεζοκαθισμάτων, θαλάσσιων μέσων αναψυχής, και η λειτουργία αυτοκινούμενου ή ρυμουλκούμενου τροχήλατου αναψυκτήριου. Οι κατασκευές πρέπει να είναι μη μόνιμες και μη σταθερές, με δυνατότητα εύκολης αφαίρεσης, μετακίνησης και αποξήλωσής τους. Απαγορεύονται άρα τα δομικά έργα

Δομικό έργο: Είναι κάθε κατασκευή που προορίζεται να χρησιμοποιείται σταθερά συνδεδεμένη με το έδαφος, ως ακίνητο εδράζεται απευθείας ή δια μέσου άλλων στοιχείων σε αυτό, δεν έχει δυνατότητα αυτοκίνησης και δεν μπορεί να ρυμουλκηθεί με απλό και άμεσο τρόπο.

Σύμφωνα με τα παραπάνω, δομικά έργα είναι π.χ. τα κτίρια ανεξάρτητα από τα υλικά και τον τρόπο κατασκευής τους, οι γέφυρες, οι τοίχοι αντιστήριξης, οι περιφράξεις, οι πέργκολες, οι δεξαμενές αποθήκευσης καυσίμων υλικών ανεξάρτητα από τον τρόπο κατασκευής τους και τον σκοπό που εξυπηρετούν, οι οικίσκοι που εδράζονται στο έδαφος απευθείας ή σε τροχούς κ.λ.π.

Ποιες είναι οι υποχρεώσεις του παραχωρησιούχου;

Πρέπει να επισημαίνει επί του εδάφους τα όρια του παραχωρούμενου χώρου κατά τρόπο που να τον αντιλαμβάνονται εύκολα οι χρήστες. Επίσης, πρέπει να αναρτά σε εμφανές σημείο πινακίδα με το σχέδιο και τη φωτογραφία του παραχωρούμενου χώρου και τις αρμόδιες υπηρεσίες όπου μπορεί να γίνει καταγγελία, ώστε να γίνεται εύκολα αντιληπτή η ενδεχόμενη παραβίαση των ορίων της παραχώρησης.

Ποια τεχνικά έργα επιτρέπεται να εκτελούνται στον αιγιαλό/παραλία (άρ.12 και 14 Ν. 2971/2001);

Αυτά που εξυπηρετούν συγκεκριμένους σκοπούς (εμπορικούς, συγκοινωνιακούς, πολιτιστικούς κ.τ.λ.). Απαιτείται πρώτα περιβαλλοντική αδειοδότηση και έπειτα απόφαση παραχώρησης. Σε περίπτωση που το έργο χωροθετείται εκτός σχεδίου πόλεως και ανήκει στην κατηγορία Β, τότε απαιτείται Ειδική Οικολογική Αξιολόγηση, γνωμοδότηση του οικείου Δασαρχείου και άλλες διοικητικές πράξεις.

Απαιτείται χορήγηση άδειας εκτέλεσης τεχνικού έργου ακόμα και όταν πρόκειται για έργα διαμόρφωσης της ακτής προς αποφυγή κινδύνου ή ατυχήματος;

Ναι. Αν δεν υπάρχει η άδεια τα έργα είναι κατεδαφιστέα. Αν από τη διάβρωση απειλείται ιδιωτικό ακίνητο, μπορεί ο κύριός του να κατασκευάσει μόνος του προστατευτικά έργα (αντιδιαβρωτικά, επιχώσεις); Ναι, αλλά ο ιδιοκτήτης πρέπει πρώτα να πάρει άδεια. Η Διεύθυνση Τεχνικών Έργων της οικείας Περιφερειακής Ενότητας ελέγχει τη διαδικασία.

Τι γίνεται εάν δεν τηρηθεί η διαδικασία των άρ. 12 ή 14 του Ν. 2971/2001, που αφορούν στην εκτέλεση τεχνικών έργων;

Τα κτίσματα που έχουν ανεγερθεί στον αιγιαλό ή στη θάλασσα είναι αυθαίρετα και κατεδαφιστέα (απόφαση ΣτΕ 103/2015).

Πότε θεωρείται αναγκαία η κατεδάφιση των περιφράξεων; (ΥΑ 44353/1983)

Για παράδειγμα, όταν οι περιφράξεις παρεμποδίζουν την ανάπτυξη και διακίνηση χαρακτηριστικών ειδών της χλωρίδας και πανίδας της περιοχής ή όταν παρεμποδίζουν την πρόσβαση προς την ακτή ή την όχθη της λίμνης.

Πόσο από τον παραχωρούμενο χώρο μπορούν να καλύπτουν οι ξαπλώστρες, οι ομπρέλες και τα θαλάσσια μέσα αναψυχής σε περιοχές που έχουν ενταχθεί στο Δίκτυο NATURA 2000;

Η κάλυψη δεν μπορεί να υπερβαίνει το 30% του παραχωρούμενου χώρου και δεν πρέπει να επηρεάζονται οι στόχοι διατήρησης για το προστατευτέο αντικείμενο. Η παραβίαση των ανωτέρω όρων επιφέρει την ανάκληση της παραχώρησης

Μπορεί να επιβληθεί πρόστιμο όταν ο υπαίτιος της μεταβολής απομακρύνει τις κατασκευές του μετά την έκθεση αυτοψίας από την Κτηματική Υπηρεσία;

Ναι, το Λιμενικό Σώμα εξακολουθεί να έχει τη δυνατότητα για επιβολή διοικητικού προστίμου, στηριζόμενο στην έκθεση αυτοψίας της Κτηματικής Υπηρεσίας. Απλώς η αποκατάσταση της μεταβολής λαμβάνεται υπόψιν κατά τον υπολογισμό του ύψους του προστίμου.

Πως αντιμετωπίζονται παραβάσεις επί του αιγιαλού που διενεργούνται από την οικεία Δημοτική Αρχή;

Γενικότερα, ο έλεγχος νομιμότητας των πράξεων των Δήμων και των Περιφερειών ανήκει στις έδρες των Αποκεντρωμένων Διοικήσεων (άρ.102, παρ. 4 Συντάγματος, και Ν. 3852/2010) και συνεπάγεται την ολική ή μερική ακύρωση των πράξεων των ΟΤΑ, καθώς και την επιβολή κυρώσεων στις δημοτικές αρχές, για τη διάπραξη συγκεκριμένων πράξεων.

Για παράδειγμα, ο Δήμος όταν παραχωρεί τμήματα του αιγιαλού οφείλει να διαπιστώνει άμεσα παραβάσεις των μισθωτών. Πολλές φορές, όμως, ανέχεται παράνομες καταστάσεις και συνεχίζει να μισθώνει τον αιγιαλό παρά τις αυθαίρετες κατασκευές των μισθωτών. Σε τέτοιες περιπτώσεις ενημερώνεται η Αποκεντρωμένη Διοίκηση, η Κτηματική Υπηρεσία, η Εισαγγελία και η Λιμενική Αρχή.

Έλεγχος

Βρίσκεται η αυθαίρετη επέμβαση μέσα σε κρίσιμη παράκτια ζώνη, μικρό παράκτιο υγρότοπο και αμμώδη έκταση και υποβαθμίζει το περιβάλλον; (άρ.13 και 16 του Ν.3937/2011, άρ.6 του ΠΔ για τους μικρούς νησιωτικούς υγροτόπους ΦΕΚ 229/ ΑΑΠ/2012).
Υπάρχει αδειοδότηση για τα έργα – παρεμβάσεις; • Είναι ο παραβάτης υπότροπος;
Τελέστηκε η παράβαση σε περιβαλλοντικά ευαίσθητη περιοχή; Έχει επέλθει αποκατάσταση της μεταβολής;
Υπάρχει παράνομη πλωτή εξέδρα; Μετράω το μήκος και πλάτος αυτής, ώστε μετά να προσδιοριστεί και το εμβαδόν παράνομης κατάληψης θαλάσσιου χώρου και σχηματίζω ένα σκαρίφημα που την αποτυπώνει.
Αν δεν είναι απόλυτα σαφές ότι οι παράνομες επεμβάσεις εμπίπτουν εντός των οριογραμμών του αιγιαλού και της παραλίας, ενημερώνεται ο Εισαγγελέας και το Αστυνομικό Τμήμα (αναφέρονται τα πραγματικά περιστατικά, η σοβαρότητα, οι επιπτώσεις τους, και η ταυτότητα υπαιτίων).
Σε περίπτωση παράνομης απλής χρήσης χώρου, η Λιμενική Αρχή ενημερώνει τον αρμόδιο Φορέα Διαχείρισης του χώρου και ελέγχει αν υπάρχει απόφαση παραχώρησης απλής χρήσης χώρου ή υπέρβαση αυτής.
Η απόφαση επιβολής προστίμου πρέπει να περιέχει: υπαίτιο, τόπο, χρόνο, έκταση, ποια διάταξη παραβιάστηκε, τι ισχυρίστηκε ο υπαίτιος και την αντίκρουση αυτών των ισχυρισμών.
Όταν κάποιος εντοπίσει νεκρή θαλάσσια χελώνα (Caretta caretta ή άλλο είδος) ή μεσογειακή φώκια (Monachus monachus) στην παραλία ή εν πλω ενημερώνεται το Λιμεναρχείο ή ο πλησιέστερος Λιμενικός Σταθμός. Γίνεται καταγραφή του περιστατικού και στη συνέχεια το Λιμεναρχείο περισυλλέγει το ζώο εάν βρίσκεται στη θάλασσα ή ενημερώνει τον Δήμο εάν βρεθεί στην παραλία, ο οποίος είναι και υπεύθυνος για την υγειονομική ταφή του ζώου. Η ορθή διαδικασία προβλέπει πριν την ταφή να διενεργηθεί νεκροψία/νεκροτομή και όποια άλλη εξέταση είναι απαραίτητη ούτως ώστε να διαπιστωθούν τα αίτια θανάτου του ζώου. Εάν το ζώο εντοπιστεί τραυματισμένο είθισται η Λιμενική Αρχή να ενημερώνει για το περιστατικό και την αντίστοιχη Περιβαλλοντική Μη Κυβερνητική Οργάνωση (ΠΜΚΟ) που παρακολουθεί το είδος στη χώρα, δηλαδή τον «ΑΡΧΕΛΩΝ» για τις θαλάσσιες χελώνες και τη MΟm για τις μεσογειακές φώκιες, ή και τα Τμήματα Βιολογίας των Πανεπιστημιακών Ιδρυμάτων της χώρας (Πανεπιστήμιο Κρήτης, Πανεπιστήμιο Πατρών, Εθνικό Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης).

Δίωξη – επιβολή κυρώσεων

ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ

Άρ. 3, παρ. 23 και 24 Ν. 2242/1994 (πρόστιμο από Λιμενική Αρχή, ανεξαρτήτως συντρεχουσών ποινικών ευθυνών).
Άρ. 27 και 29 Ν. 2971/2001 με τις αλλαγές του Ν. 4676/2020.
Άρ. 17 και άρ. 23 Ν. 1337/1983.
Άρ. 13 (κίνηση μηχανοκίνητων οχημάτων και αυτόβουλη δημιουργία ή επέκταση δρόμων σε παράκτιο οικοσύστημα) Ν. 3937/2011.

ΠΟΙΝΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ

Άρ. 286 ΠΚ (παραβίαση κανόνων οικοδομικής άδειας).
Άρ. 157 του Κώδικα Δημοσίου Ναυτικού Δικαίου (Κύρωση ΝΔ187/1973).
Άρ. 29 Ν. 2971/2001 (ποινικές κυρώσεις).
Άρ. 23 Ν. 1539/1938 (αυθαίρετη κατάληψη δημοσίου κτήματος).
Άρ. 17 παρ.8 (ιδιοκτήτες, εργολάβοι κατασκευής) Ν. 1337/1983.
Άρ. 16 Ν. 3937/2011.

ΔΙΕΥΡΥΜΕΝΗ ΔΙΩΞΗ (ενδεχόμενα άλλα προσβαλλόμενα αγαθά)

Είναι ΚΑΖ; Απαγορεύεται η με κάθε τρόπο καταστροφή ζώνης με φυσική βλάστηση, η καταστροφή φυτοφρακτών, η αμμοληψία, η ρύπανση των υδατικών συστημάτων και άλλα (άρ. 19, παρ. 4.3(β) Ν. 1650/1986 πριν την αλλαγή με τον Ν. 4685/2020).
Είναι περιβαλλοντικά ευαίσθητη περιοχή (ενταγμένη στο Δίκτυο NATURA 2000).
Ενοχλεί/καταστρέφει η επέμβαση μια αμμοθίνη, ή κάποιο ενδιαίτημα ή χώρο αναπαραγωγής θαλάσσιας χελώνας; (άρ. 3 και 37 Ν. 4042/2012).
Άρ. 56 (φθορά μνημείου) και 66 (παράνομη επέμβαση, εκτέλεση έργου) του Ν. 3028/2002 (προστασία αρχαιοτήτων).
Τα απόβλητα από τις τουαλέτες του αυθαίρετου μπαρ διαρρέουν στη θάλασσα (άρ. 3 Ν.4042/2012);
Άρ. 21 του Ν. 4014/2011 (υπέρβαση αδείας).
Άρ. 94 του Ν. 4495/2017 (αυθαίρετο κτίσμα ποινικές διοικητικές κυρώσεις).
Άρ. 21 του Ν. 3983/2011 (υποβάθμιση του θαλάσσιου περιβάλλοντος).
Άρ. 14 του Ν. 3199/2003 (παράκτια και μεταβατικά ύδατα).
Άρ. 1, 2 & 4 του Ν. 4258/2014 (οριοθέτηση ρεμάτων).
Άρ. 41 του Ν. 998/1979.
Άρ. 28 του Ν. 1650/1986 (τέλεση για τον προσπορισμό οικονομικού οφέλους).
Νομοθεσία για απάτη, φοροδιαφυγή, εργασιακά κ.λπ.

OnLine Καταγγελίες

Κλικ εδώ