Πετρελαϊκή ρύπανση

Ορισμός εγκλήματος

Σύμφωνα με το άρ. 6 του Ν. 4037/2012, η απόρριψη ρυπογόνων ουσιών (πετρέλαιο και επιβλαβείς υγρές ουσίες που μεταφέρονται χύδην) από την οποία προκαλείται υποβάθμιση της ποιότητας του θαλάσσιου ύδατος τιμωρείται ποινικά:

Με κάθειρξη μέχρι 10 ετών και χρηματική ποινή από 3.000 έως 300.000€.

Α) Αν, εξαιτίας της σοβαρότητας της υποβάθμισης, δημιουργείται κίνδυνος θανάτου ή βαριάς σωματικής βλάβης ή ευρεία οικολογική διατάραξη ή καταστροφή

Με φυλάκιση τουλάχιστον 1 έτους και χρηματική ποινή από 1.500 έως 50.000€.

Β) Στις υπόλοιπες περιπτώσεις

Με φυλάκιση τουλάχιστον 6 μήνες και χρηματική ποινή από 1.000 έως 15.000€.

Γ) Επαναλαμβανόμενες μικρής σημασίας απορρίψεις, οι οποίες, όχι μεμονωμένα αλλά σε συνδυασμό μεταξύ τους και εν όψει της τοπικής και χρονικής ενότητας, επιφέρουν υποβάθμιση της ποιότητας του θαλάσσιου ύδατος

Εντούτοις, η ποινική δίωξη ασκείται σύμφωνα με τις γενικές διατάξεις του άρ. 13 του Ν. 743/1977. Οι ποινικές κυρώσεις αυτού του νόμου προβλέπουν φυλάκιση τουλάχιστον 3 μηνών σε όποιον με πρόθεση προκαλεί σοβαρή ρύπανση. Άρα, η ελάχιστη ποινή είναι μικρότερη και οι προϋποθέσεις αυστηρότερες. Βέβαια, το ύψος των διοικητικών κυρώσεων που επιβάλλονται από το Λιμενικό Σώμα σύμφωνα με το άρ. 13β του Ν. 743/1977 έχει πλέον αυξηθεί με βάση το ΠΔ 108/2019.

Βασικές αρχές

Απαγορεύεται η απόρριψη στις ακτές, στα λιμάνια και στα ελληνικά χωρικά ύδατα πετρελαίου, πετρελαιοειδών μιγμάτων, επιβλαβών ουσιών ή μιγμάτων αυτών και πάσης φύσεως αποβλήτων, λυμάτων και απορριμμάτων από τα οποία μπορεί να προκληθεί ρύπανση της θάλασσας και των ακτών (άρ. 3 Ν. 743/1977).

Συχνότερες παραβάσεις

• Κατά τη διαδικασία φορτοεκφόρτωσης συχνές απορρίψεις πετρελαίου (εκούσιες διαφυγές από τα στόμια).
• Ακούσιες απορρίψεις για τα σεντινόνερα, τα κατάλοιπα στον χώρο του μηχανοστασίου, τις πλύσεις των δεξαμενών, το άδειασμα του θαλασσινού νερού με κατάλοιπα πετρελαίου που είναι απαραίτητο για να είναι τεχνητά δυνατή η πλεύση όταν το πετρελαιοφόρο ταξιδεύει χωρίς πετρέλαιο.

Συχνές ερωτήσεις

Τι είναι ρύπανση; (ΠΔ 55/1998)

Η παρουσία στη θάλασσα κάθε ουσίας, η οποία: α) αλλοιώνει τη φυσική κατάσταση του θαλασσινού νερού, ή β) το καθιστά επιβλαβές για την υγεία του ανθρώπου ή την πανίδα και χλωρίδα των βυθών και γενικά ακατάλληλο για τις προβλεπόμενες κατά περίπτωση χρήσεις του.

Τι είναι οι ευκολίες υποδοχής;

Είναι χερσαίες ή πλωτές εγκαταστάσεις, οι οποίες προορίζονται ή χρησιμοποιούνται για την παραλαβή και παραπέρα διάθεση από τα πλοία και δεξαμενόπλοια, καταλοίπων και πετρελαιοειδών μιγμάτων, τοξικών και δηλητηριωδών ουσιών, απορριμμάτων, υπολειμμάτων φορτίου, λυμάτων και γενικά κάθε ουσίας ή αντικειμένου, η εκβολή ή η διαφυγή των οποίων στη θάλασσα όπως και αν προκαλείται, μπορεί να προκαλέσει ρύπανση.

Τι πρέπει να κάνει ο πλοίαρχος ή ο διευθυντής της εγκατάστασης σε περίπτωση ρύπανσης ή πιθανού κινδύνου πρόκλησης αυτής;

Να ενημερώσει τη Λιμενική Αρχή, να λάβει άμεσα κάθε πρόσφορο μέτρο για την αποτροπή, περιορισμό και αντιμετώπιση της ρύπανσης. Αν αδυνατεί (ευθύνεται για κάθε καθυστέρηση), να το αναθέσει σε αναγνωρισμένες επιχειρήσεις αντιμετώπισης της ρύπανσης.

Ποια λιμενική αρχή είναι αρμόδια για τη διαπίστωση της παράβασης και την επιβολή προστίμου;

Η πλησιέστερη προς τον τόπο της παράβασης Λιμενική Αρχή ή η Αρχή του πρώτου λιμανιού κατάπλου του πλοίου μετά την παράβαση.

Εκτός από την επιβολή προστίμου, η Λιμενική Αρχή καταλογίζει τις δαπάνες για την αποκατάσταση των ζημιών;

Ναι, με αιτιολογημένη απόφασή της καταλογίζει σε βάρος του υπαιτίου της ρύπανσης και των συνυπευθύνων του (για πλοία και δεξαμενόπλοια ο πλοιοκτήτης και για εγκαταστάσεις ο ιδιοκτήτης της) τις δαπάνες στις οποίες υποβλήθηκε το Δημόσιο και οι ΟΤΑ για την αποτροπή ή την αντιμετώπιση της ρύπανσης.

Συμβουλές (τι να προσέχω;)

Η απόφαση της Λιμενικής Αρχής που επιβάλλει το διοικητικό πρόστιμο εκδίδεται, όχι μόνο κατά του υπαίτιου της παράβασης, αλλά και εναντίον όλων των συνυπευθύνων του.

• Η Λιμενική Αρχή μπορεί να χρησιμοποιεί το προσωπικό και τα μέσα του Σταθμού Καταπολέμησης της Ρύπανσης των Χανίων και σε άλλη περιοχή της Κρήτης και να αναθέτει σ' αυτούς επιπλέον καθήκοντα, που ανάγονται στην αστυνόμευση της ναυσιπλοΐας και την προστασία της ανθρώπινης ζωής στη θάλασσα.
• Η Μεσόγειος Θάλασσα αποτελεί ειδική περιοχή (λόγω των οικολογικών συνθηκών και του χαρακτήρα της θαλάσσιας κυκλοφορίας ισχύουν ειδικά μέτρα για την πρόληψη της ρύπανσης στη θάλασσα από πετρέλαιο). Για παράδειγμα, απαγορεύεται κάθε απόρριψη στη θάλασσα πετρελαίου ή πετρελαιοειδούς μίγματος από οποιοδήποτε πετρελαιοφόρο και οποιοδήποτε μη πετρελαιοφόρο πλοίο ολικής χωρητικότητας άνω των 400 κόρων. Τα πλοία αυτά πρέπει να κρατάνε τις αποστραγγίσεις πετρελαίου, τα κατακαθήματα, τα νερά πλύσεως των δεξαμενών και να τα απορρίπτουν στις εγκαταστάσεις υποδοχής (Παράρτημα V Ν. 1269/1982).

Δίωξη – επιβολή κυρώσεων

ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ

• Άρ. 8 Ν. 4037/2012.
• Άρ. 30 Ν. 1650/1986 (υπέρβαση ΜΠΕ).
• Άρ. 13β Ν. 743/1977 (πρόστιμο από Λιμενική αρχή μέχρι 100.000€).

ΠΟΙΝΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ

• Άρ. 6 Ν. 4037/2012.
• Άρ. 13 παρ.1α Ν. 743/1977.

ΔΙΕΥΡΥΜΕΝΗ ΔΙΩΞΗ (ενδεχόμενα άλλα προσβαλλόμενα αγαθά)

• Άρ. 13 και 14 Ν. 3199/2003 (μεταβατικά ύδατα).
• Άρ. 21 Ν. 3983/2011 (υποβάθμιση θαλάσσιου περιβάλλοντος).